Γράφει η Μαργαρίτα Οκτωράτου, Διαιτολόγος - Διατροφολόγος Δημόσιας Υγείας, MSc, NLP Master Practitioner & Coach, Mindful Eating Ambassador
Το πρωί φεύγουμε βιαστικά για τη δουλειά μόνο με ένα καφέ καθώς μας είναι αδύνατο να φάμε πρωινό, πόσο μάλλον αν έχουμε και πρωινή άσκηση. Το Σάββατο οι υπόλοιποι παραγγέλνουν οπότε τι να κάνουμε, χαλάμε τη δίαιτα και καταστρέφεται η προσπάθεια όλης της εβδομάδας. Η χειρότερη, ίσως, στιγμή μας είναι το βράδυ, αφού όλη τη μέρα προσπαθούμε να είμαστε εγκρατείς, όμως αργότερα δεν μπορούμε να πειθαρχήσουμε. Τελικά, είναι μάταιο: δεν θα τα καταφέρουμε ποτέ να χάσουμε τα περιττά μας κιλά - αφού έτσι είμαστε φτιαγμένοι, δεν μπορούμε να πειθαρχήσουμε.
Έχετε ποτέ αναλογιστεί ότι είναι αυτός ακριβώς ο τρόπος σκέψης σαμποτάρει τις προσπάθειες να βελτιώσετε τις διατροφικές σας συνήθειες;
Πριν χρόνια η Carol Dweck Καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ άρχισε να μελετά τους διαφορετικούς τύπους νοοτροπίας σχετικά με τη μάθηση. Η μία βασιζόταν στην πεποίθηση ότι τα ταλέντα και οι δεξιότητες των ανθρώπων είναι σταθερά και δεν αλλάζουν (fixed mindset) και η άλλη στην κατανόηση ότι οι δεξιότητες, οι ικανότητες ακόμα και η ευφυία αναπτύσσονται και εξελίσσονται διαρκώς, με προσπάθεια και επιμονή (growth mindset). Με τις νευροεπιστήμες να μιλούν πλέον για την «νευροπλαστικότητα» του εγκεφάλου και την εγγενή ικανότητά μας να αλλάζουμε και να εξελισσόμαστε «εκ των έσω» η προσέγγιση αυτή αξιοποιείται πλέον στο χώρο της εκπαίδευσης, των επιχειρήσεων και του αθλητισμού. Μπορεί εξίσου καλά να αξιοποιηθεί και στον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζουμε τη διατροφική μας συμπεριφορά και την υγεία μας.
Είναι γεγονός ότι η γενετική μας προδιάθεση επηρεάζει διάφορες παραμέτρους σχετικά με τη διατροφή, τον τρόπο σκέψης και την υγείας μας. Μπορεί για παράδειγμα να έχουμε κάποια γονίδια που μας προδιαθέτουν σε υπερβολικό βάρος επειδή π.χ. επηρεάζουν το πότε και πόσο πεινάμε ή χορταίνουμε, την προτίμησή μας σε διαφορετικά τρόφιμα, ή εμπλέκονται ακόμα και στους μηχανισμούς με τους οποίους παίρνουμε αποφάσεις. Όμως είναι οι διατροφικές μας επιλογές αυτές που τελικά θα καθορίσουν το αν θα έχουμε φυσιολογικό βάρος και μία διατροφή που προάγει την υγεία μας. Και οι επιλογές μας είναι αποτέλεσμα του τρόπου σκέψης μας.
Όταν η σταθερή νοοτροπία σαμποτάρει τις προσπάθειες σας
Όταν υιοθετούμε μία «σταθερή» νοοτροπία (fixed mindset) τείνουμε να θεωρούμε ότι έχουμε ή δεν έχουμε κάποια χαρακτηριστικά και δεξιότητες, π.χ. έχουμε ή δεν έχουμε πειθαρχία, μπορούμε ή δεν μπορούμε να αντισταθούμε στα γλυκά, ξέρουμε ή δεν ξέρουμε να μαγειρεύουμε κ.ο.κ. και ότι αυτό δεν αλλάζει. Με κάποιο τρόπο θεωρούμε ότι με αυτό γεννηθήκαμε και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για αυτό, απλά θα το κουβαλάμε σε όλη μας τη ζωή. Σε αυτή την περίπτωση είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίζουμε τη διατροφή μας με κανόνες «άσπρο και μαύρο», με τρόφιμα που επιτρέπεται και απαγορεύεται να καταναλώνουμε, με καταστάσεις στις οποίες δεν μπορούμε να κρατήσουμε τη «δίαιτα». Και κατ’ επέκταση είναι πιο πιθανό να καταλήγουμε να συγκρίνουμε τον τρόπο διατροφής μας με ένα «ιδανικό» τρόπο διατροφής και να νιώθουμε αποτυχημένοι όταν δεν τα καταφέρνουμε ή να βρίσκουμε πολυάριθμους λόγους και (εξωτερικές) αιτίες για τις οποίες δεν μπορούμε να φάμε καλύτερα.
Αποκτήστε μία νοοτροπία "ανάπτυξης" στη διατροφή σας
Από την άλλη, όταν υιοθετούμε μία «εποικοδομητική» νοοτροπία (growth mindset) πιστεύουμε ότι, ανεξάρτητα από το τί έχουμε ήδη και τί όχι, μπορούμε να βελτιωνόμαστε διαρκώς, να αναπτύσσουμε δεξιότητες και συνήθειες που μας βοηθούν να βελτιώνουμε σταδιακά τη διατροφή μας, ώστε κάποια στιγμή να καταφέρουμε να νιώθουμε όπως επιθυμούμε και να δούμε και τη μεταβολή στην εικόνα μας σαν αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών στη διατροφή μας. Στο σενάριο αυτό, είναι πιο πιθανό να παίρνουμε την ευθύνη για το πότε, τί και πόσο θα φάμε, να μαθαίνουμε να κατανοούμε τις διατροφικές μας ανάγκες, να αντιλαμβανόμαστε τα «σήματα» του σώματός μας και να προσαρμόζουμε ανάλογα τις διατροφικές μας επιλογές, και να καταβάλλουμε οποιαδήποτε μικρή ή μεγαλύτερη προσπάθεια για να κάνουμε την επιλογή που είναι καλύτερη για εμάς, ανάλογα και με την περίσταση στην οποία βρισκόμαστε.
Να και μερικές "έξυπνες αντικαταστάσεις"
Σταθερή Νοοτροπία Fixed Mindset | Εποικοδομητική Νοοτροπία Growth Mindset |
Δεν μπορώ να φάω πρωινό πριν την προπόνηση | Μου είναι δύσκολο να φάω το πρωί όμως καταλαβαίνω ότι το σώμα μου αποδίδει καλύτερα οπότε θα ξεκινήσω με κάτι ελαφρύ και θα παρατηρήσω τί λειτουργεί καλύτερα για μένα |
Πάλι δεν πρόλαβα να μαγειρέψω και θα χαλάσω το πρόγραμμα διατροφής μου | Η αλήθεια είναι ότι είχα σχεδιάσει κάτι διαφορετικό, τώρα θα παραγγείλω και θα αναζητήσω μία καλή επιλογή που να ταιριάζει στο πλάνο μου |
Επέλεξα ένα πολύ ανθυγιεινό γεύμα το μεσημέρι, τί νόημα έχει να προσέξω στο βραδινό μου; | Πραγματικά απόλαυσα το μεσημεριανό μου, δεν έχω κάτι τέτοιο και συχνά, μπορώ να ισορροπήσω τη μέρα με ένα βραδινό που μου προσφέρει και κάτι καλό |
Είχα καιρό να δω τους φίλους μου, δεν πρόσεξα καθόλου τί έφαγα και χάλασα τη δίαιτα | Χάρηκα πολύ που είδα τους φίλους μου και το φαγητό ήταν μέρος της διαδικασίας, τώρα συνεχίζω με τις συνήθειες που μου κάνουν καλό |
Προσέχω όλη τη μέρα και το βράδυ - πεινάω ή όχι - δεν μπορώ να συγκρατηθώ | Στη διάρκεια της μέρες φροντίζω να έχω τα τακτικά μου γεύματα ώστε να νιώθω πληρότητα και το βράδυ εστιάζω στο πραγματικό αίσθημα της πείνας και βρίσκω άλλους τρόπους να χαλαρώσω |
Δεν χάνω βάρος με το ρυθμό που θέλω, είναι μάταιο να προσπαθώ | Γνωρίζω ότι χρειάζεται προσπάθεια και χρόνος για να μειωθεί το βάρος και μάλιστα μακροπρόθεσμα, μπορεί να μην βλέπω ακόμα τη διαφορά που θέλω, όμως καταλαβαίνω ότι κάνω καθημερινά καλύτερες επιλογές και θα βελτιωθώ και άλλο. |
Κάποιοι τυχεροί τρώνε ό,τι και όσο θέλουν και παραμένουν αδύνατοι | Μπορώ να μάθω να τρέφομαι με τρόπο που βοηθά εμένα να παραμένω υγιής και με υγιές βάρος και με βάση τις δικές μου ανάγκες |
Δεν μπορώ να πειθαρχήσω όταν κάνω δίαιτα | Μαθαίνω και εξασκούμαι στο να κάνω καλύτερες επιλογές και όσο περισσότερο εξασκούμαι τόσο ευκολότερο μου γίνεται |
Όταν βλέπω ότι δεν χάνω βάρος τα παρατάω | Όταν δεν έχω το αποτέλεσμα που θέλω αναζητώ τί είναι αυτό που μπορώ να κάνω διαφορετικά και να βελτιώσω ώστε να τα καταφέρω την επόμενη φορά |
Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τη διατροφή μας μπορεί να αλλάξει. Αρκεί να αναγνωρίσουμε ότι έχουμε σχεδιαστεί για να αλλάζουμε και να εξελισσόμαστε, να είμαστε δεκτικοί στις αλλαγές και τις προκλήσεις, να μαθαίνουμε και από τα λάθη όσο και από τις επιτυχίες μας και να προσπαθούμε να κάνουμε τις καλύτερες δυνατές επιλογές στην κάθε συνθήκη που καλούμαστε να διαχειριστούμε.
Το αρχικό άρθρο με τίτλο "Fixed vs. Growth Mindset" έχει δημοσιευθεί στο περιοδικό SHAPE (τεύχος Ιουλίου 2021)
Σημεία-κλειδιά: #mindset, #minsetcoaching, #nlp, #fixedmindset, #growthmindset, #δίαιτα, #διατροφή, #διατροφική συμπεριφορά
Comments