Φυσικά και δεν ανησυχούμε όταν τα παιδιά δεν δοκιμάζουν πίτσα και γλυκίσματα (αν και αυτό μάλλον σπάνια συμβαίνει στις μέρες μας), όμως θα θέλαμε να βλέπουμε τα βλαστάρια μας να τρώνε (ή να συνεχίζουν να τρώνε) φρούτα, λαχανικά, όσπρια, θαλασσινά κ.ο.κ. Και αυτό επειδή γνωρίζουμε ότι η διατροφή τους επηρεάζει την ομαλή ανάπτυξη και την υγεία τους τώρα και στο μέλλον και επιπλέον θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι θα έχουν καλές διατροφικές συνήθειες.
Τι αλλάζει συνήθως στα μικρά μας;
Συχνά, μικρά παιδιά που εβδομάδες νωρίτερα δοκίμαζαν και πειραματίζονταν με οτιδήποτε έβρισκαν στο πιάτο τους (ή το δικό μας) ή που και για αρκετό καιρό χαρακτηρίζαμε «εύκολα στο φαγητό», ξαφνικά αρχίζουν να αρνούνται πεισματικά να δοκιμάσουν νέα τρόφιμα και φαγητά. Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι τα τρόφιμα εκείνα που αποφεύγουν είναι κυρίως τα φρούτα και τα λαχανικά, αλλά και ορισμένες φορές και πρωτεϊνούχες τροφές, όπως το ψάρι, το κοτόπουλο και το τυρί. Από την άλλη, τα παιδιά συνεχίζουν να καταναλώνουν αμυλούχα τρόφιμα, όπως οι πατάτες, τα ζυμαρικά, τα μπισκότα και τα κράκερ, καθώς και τρόφιμα και σνακ που είναι πλούσια σε ολικό και κορεσμένο λίπος.
Η παιδική νεοφοβία, παρόλα αυτά, φαίνεται να είναι μια φυσιολογική εξελικτική διαδικασία που, σε διαφορετικό βαθμό, περνούν οι περισσότεροι άνθρωποι, αλλά και πολλά θηλαστικά. Εμφανίζεται στην ηλικία εκείνη στην οποία τα παιδιά αρχίζουν να ανεξαρτητοποιούνται και να ελέγχουν το τι τρώνε και φαίνεται ότι αναπτύχθηκε για να τα προφυλάσσει από την κατανάλωση τροφίμων που μπορεί να περιέχουν δηλητηριώδεις ουσίες. Κάτι τέτοιο ακούγεται λογικό, αν αναλογιστεί κανείς ότι χιλιάδες χρόνια πριν (αλλά και σήμερα χωρίς τις κατάλληλες υγειονομικές συνθήκες) πολλά φρούτα και λαχανικά, καθώς και το κρέας, αποτελούσαν δυνητικές εστίες τοξικών ουσιών και παθογόνων. Για τον ίδιο ακριβώς λόγο, τα μικρά παιδιά αρχικά αποφεύγουν τα τρόφιμα με πικρή και ξινή γεύση. Ωστόσο, η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί, ότι με την εμπειρία (π.χ. όταν τρώνε μικρές ποσότητες και καταλαβαίνουν ότι δεν τα βλάπτουν) και με την παρακολούθηση άλλων ανθρώπων (π.χ. αφού τα καταναλώνουν και οι άλλοι δεν πρέπει είναι βλαπτικά), η νεοφοβία σταδιακά μειώνεται.
Τι να κάνουμε για να κινητοποιήσουμε τα παιδιά μας;
Όπως καταλαβαίνουμε και μόνοι μας κάποια στιγμή, η άσκηση πίεσης έχει τα αντίθετα αποτελέσματα. Από την άλλη, πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η άρνηση των παιδιών να δοκιμάσουν νέα τρόφιμα αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά με την επαναλαμβανόμενη έκθεσή τους σε αυτά. Μάλιστα, έχει φανεί ότι συνήθως χρειάζονται 5 με 10 εκθέσεις στο νέο τρόφιμο, προκειμένου το παιδί να το συνηθίσει. Από το σημείο αυτό και έπειτα, έχει φανεί ότι όσο συχνότερα το καταναλώνει, τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα έχει να αρχίσει να το ικανοποιεί και η γεύση του.
Στη σχετική βιβλιογραφία που εξετάζει το φαινόμενο της νεοφοβίας στα παιδιά απαντώνται τεχνικές που βοηθούν στη σταδιακή του μείωση:
• Το «κλειδί» στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της άρνησης του παιδιού να δοκιμάσει νέα τρόφιμα (συνήθως φρούτα και λαχανικά) είναι η επανάληψη. Όταν του σερβίρεται τακτικά ένα τρόφιμο (ανεξάρτητα από το αν τελικά θα το φάει) τότε σταδιακά εξοικειώνεται με αυτό, έστω στην όψη και την οσμή του, μέχρι τη στιγμή που παύει να είναι «νέο».
• Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι όταν στα παιδιά δίνεται ποικιλία τροφίμων από μικρή ηλικία, ήδη από τη διάρκεια του θηλασμού, μειώνεται η πιθανότητα να εμφανίσουν νεοφοβική συμπεριφορά αργότερα.
• Τα παιδιά δοκιμάζουν ευκολότερα τα νέα τρόφιμα, όταν τους σερβίρονται σε μικρές ποσότητες. Μάλιστα, συχνά βοηθάει τα νέα αυτά τρόφιμα να παρουσιάζονται σαν συνοδευτικά τροφίμων με τα οποία το παιδί είναι ήδη εξοικειωμένο.
• Η τακτική της ανταμοιβής μάλλον δεν μπορεί να βοηθήσει, αντίθετα μπορεί να επιδεινώσει το φαινόμενο, αφού μπορεί να «μειώσει την αξία του φαγητού» για το παιδί. Εάν, δηλαδή, ο γονιός πει στο παιδί «αν φας τον αρακά σου θα σου δώσω παγωτό», αυτό για το παιδί μπορεί να σημαίνει «για να με ανταμείβουν να φάω τον αρακά, μάλλον δεν πρέπει να μου αρέσει πολύ», δηλαδή το παιδί «μαθαίνει» να μη του αρέσει ο αρακάς.
• Η ανταμοιβή φαίνεται να βοηθά σε ορισμένες περιπτώσεις με την προϋπόθεση ότι είναι μια μικρή ανταμοιβή ή μια λεκτική επιβράβευση. Μικρά βραβεία (όπως αυτοκόλλητα, τμήματα ενός μεγαλύτερου παιχνιδιού κ.λ.π.), που δίνονται με την επίτευξη του στόχου (π.χ. όταν καταφέρει το παιδί να φάει μια συγκεκριμένη ποσότητα – στόχο), επίσης ενισχύουν την προθυμία του να συμπεριφερθεί με τον επιθυμητό τρόπο.
• Η επαναλαμβανόμενη έκθεση του παιδιού στο νέο τρόφιμο, σε συνδυασμό με μικρές επιβραβεύσεις φαίνεται να έχει καλύτερα αποτελέσματα.
• Μια εξαιρετική τακτική που μειώνει την απροθυμία του παιδιού για νέα τρόφιμα είναι το παράδειγμα των μεγαλύτερων. Όταν παρακολουθεί συχνά τους γονείς ή τα μεγαλύτερα αδέρφια του να τρώνε με ευχαρίστηση φρούτα και λαχανικά, εξοικειώνεται και είναι πιο πρόθυμο να τα δοκιμάσει. Εξάλλου, ο μιμητισμός είναι ένας βασικός μηχανισμός μάθησης στις νεαρές ηλικίες.
• Τα αντίθετα ακριβώς αποτελέσματα έχουν η πίεση και ο εξαναγκασμός, που συνήθως προκαλούν φαινόμενα αντίδρασης και επιδεινώνουν τη φοβία του παιδιού.
• Άλλες τακτικές που φαίνεται να βοηθούν είναι το να επιτρέπουμε στο ίδιο το παιδί να συμμετέχει στην επιλογή και τη προετοιμασία του φαγητού, να επιστρατεύουμε δημιουργικότητα και φαντασία στο σερβίρισμα του φαγητού, να δημιουργούμε ένα ευχάριστο, ήρεμο και ασφαλές περιβάλλον και κυρίως να τρώμε μαζί ως οικογένεια με κάθε ευκαιρία.
Ο φόβος του παιδιού να δοκιμάσει νέα τρόφιμα συνήθως αποτελεί ένα μεταβατικό στάδιο στη συμπεριφορά του παιδιού, που όμως καλό είναι να ξεπερνιέται σύντομα και ανώδυνα. Εξάλλου, η παιδική ηλικία είναι μια περίοδος γρήγορης πνευματικής και σωματικής ανάπτυξης του παιδιού, στην οποία παράλληλα διαμορφώνονται οι διατροφικές του συνήθειες. Όταν εκθέτουμε το παιδί σε ποικιλία νέων τροφίμων, ήδη από μικρή ηλικία, πάντοτε με φαντασία, δημιουργικότητα, υπομονή και καλοπροαίρετη επιμονή, ενώ αποτελούμε και εμείς ένα καλό παράδειγμα, βοηθάμε το παιδί να υιοθετήσει καλές διατροφικές συνήθειες, σταδιακά και χωρίς πίεση.
Comments